Dấu Lặng (Rests)

Dấu Lặng (Rests)

Dấu lặng để ngắt câu

để xác định hết câu, có thể dùng dấu phân câu (dấu phẩy hay vạch đôi xéo đặt phía trên của khuông) hoặc dùng dấu lặng.

dấu phẩy:        dấu vạch đôi xéo:

Dấu lặng tính nhịp.

Khi một bè nào đó bắt đầu sau phách mạnh thì tính thời gian cho nó bằng dấu lặng. Không có dấu lặng thì sẽ không biết bắt đầu lúc nào.

Dấu lặng tích cực.

Để bắt buộc một bè nào đó phải giữ nó để tạo thành tiết tấu đặc biệt hay ý nhạc đặc biệt.

Ở bài Etude số 15 do Segovia tuyển chọn trong số các Bài Tập của Sor, các dấu lặng xuất hiện có chủ đích và buộc phải giữ nó, tức là làm cho bè nhạc đó phải im đi trong thời gian nhất định. Thay vì ghi như sau thì vẫn rõ được nhịp điệu:

Nhưng Sor đã ghi và được Segovia giữ lại như ở khuông nhạc sau đây. Chú ý thêm rằng phách thứ 3 của ô nhịp thứ 3 trong hình là dấu phần tư (nốt đen) chứ không giống như ở các phách trước nó là dấu phần tám (nốt móc đơn) kèm với dấu lặng phần tám.

 

Segovia’s “Twenty Studies for the Guitar by F. Sor”, Study 15

Và cũng thế các ô nhịp 9, 10 và 11 không thấy dấu lặng phần 16 theo sau dấu phần tám, mà thay bằng dấu phần 8 có chấm. Tức là không có thời gian im lặng ở các phách đầu.

Có thể nói rằng các dấu lặng xuất hiện ở những chỗ không cần thiết thì chúng là các dấu lặng tích cực. Các dấu lặng như thế, người chơi đàn phải giữ thì mới ra ý đồ của bản nhạc.

Một số thí dụ về dấu lặng tích cực (cần giữ)

Để giữ dấu lặng cho một bè vừa chơi xong dây buông (0), thông thường ta dùng ngón nào đó của bàn tay phải, nhưng cũng có khi để tay phải làm việc thuận tiện thì dùng tay trái. Những hài thanh nào chỉ gồm toàn nốt bị bấm thì dễ hơn, chỉ cần nhấc nhẹ ngón lên là cả hài thanh bị lặng, như trong 2 ô nhịp cuối của ví dụ sau. Với hài thanh có dây buông và nốt bị bấm, có thể không cần dùng tay phải, mà chỉ cần nhấc nhẹ ngón bấm và nghiêng ngón cho chạm vào dây buông đang kêu làm nó tắt đi (như ở ô nhịp đầu tiên):

Segovia’s “Twenty Studies for the Guitar by F. Sor”, Study 9

Segovia’s “Twenty Studies for the Guitar by F. Sor”, Study 11

Ở bài Feste Lariane của Mozzani, những dấu lặng xuất hiện có vẻ như chỉ để tính nhịp cho bè đệm. Nếu không có chúng, sẽ nhìn như đảo phách. Tuy nhiên, nếu giữ được các dấu lặng bị đánh dấu ở đây thì phần đệm nghe rộn ràng hơn. Các dấu lặng còn lại, nếu muốn chơi chúng thì phải áp dụng cách vừa khẩy vừa chạm dây bằng các ngón của bàn tay phải. Ngay khi ngón a chạm dây để khẩy thì 2 ngón i và m cũng chạm vào dây nhưng nằm im ở đó trong khi ngón a khẩy theo cách ép dây hay móc dây cũng được. Kỹ thuật này cần luyện tập thì mới quen được. Cũng trong bài này, bè trầm thay vì là dấu phần hai có chấm (nốt trắng chấm) (3 phách) thì lại được ghi bằng dấu phần tư và 2 dấu lặng phần tư. Nhiều người không giữ dấu lặng này, nhưng nếu muốn giữ chúng thì phải vừa dùng ngón p bịt dây vừa khẩy ngón a. (Ngón p chạm vào dây cùng lúc với ngón a, nhưng p giữ yên không gẩy.)

Feste Lariane của Luigi Mozzani

Kỹ thuật giữ lặng bè trầm cũng thấy ở bài Prelude (BWV 999) của Bach

Prelude của J S Bach (BWV 999)

Trong bài này, ngay từ bản gốc viết tay của Bach, viết cho đàn Lute, thì ở phách thứ 3 các ô nhịp cũng có dấu lặng phần 16 (nốt móc đôi) cần phải giữ. Kỹ thuật là đưa ngón m vào cùng lúc với việc khẩy ngón p.

Bach’s Prelude in Cm for Lute (BWV 999) 

Tiếng guitar vốn cụt, không ngân lâu, nên nhiều người cho rằng không cần bịt dây lại thì tiếng cũng ngưng nên các dấu lặng chẳng qua chỉ là để tính nhịp cho các bè. Tuy nhiên giữ dấu lặng hay không là quan điểm nghệ thuật của mỗi người.