Những điều người chơi guitar cổ điển ít để ý. 2. Âm Bồi (Harmonic Sounds)

 Những điều người chơi guitar cổ điển ít để ý.

2. Âm Bồi (Harmonic Sounds)

Âm Bồi hay Họa Âm, Bồi Âm, là âm thanh có tần số gấp đôi, gấp ba, gấp tư, năm... lần tần số của đoạn dây rung. Âm bồi có âm lượng rất nhỏ nên tai thường không nghe thấy, nhưng số lượng âm bồi và cường độ của chúng góp phần tạo nên âm sắc của tiếng đàn.

Kỹ thuật chơi âm bồi là kỹ thuật loại bỏ âm thanh gốc để bắt dây rung theo tần số của âm bồi bằng cách tạo ra nút chấn động tại một trong những điểm chia đôi, chia ba, chia tư, năm, sáu của sợi dây. Phương pháp là dùng thịt của ngón tay (tay trái, hoặc tay phải cũng được) chạm nhẹ vào điểm sẽ là nút chấn động, và gẩy dây.

Sáu âm bồi (bội âm) của âm cơ bản Đô.

Nếu dùng tay trái để chạm dây và khẩy bằng ngón phải thì kỹ thuật này được gọi là “natural harmonics”.

Khi dây bị bấm bằng ngón trái, và dùng tay phải chạm dây bằng ngón trỏ (i) và khẩy bằng ngón áp út (a). Bấm nốt nào thì chạm vào ngăn đàn của nốt cao hơn nốt đó một quãng 8, tức cách xa 12 ngăn đàn. Kỹ thuật này được gọi là “octave harmonics.

Vì các nút chấn động (để tạo âm bồi) là các vị trí chia đều sợi dây (chia 2, 3, 4, 5, 6...) trong khi vị trí phím hoàn toàn không dựa vào việc chia đều mà lại theo tỉ lệ căn bậc 12 của 2 (tức là  hay 2^1/12 , hay Power(2,1/12), tức là 1.059463), nên các điểm để tạo thành âm bồi không nhất thiết phải ở ngay trên phím. Người ta nói “âm bồi ở ngăn thứ... ” chỉ để nói lên vị trí gần đúng mà thôi. (Xem hình dưới và chú ý các số đo ghi ở đó.)

Âm bồi thứ nhất có tần số đúng bằng gấp đôi âm cơ bản, tức là cao hơn một quãng Tám Đúng. Nút chấn động ở chính giữa đoạn dây, tức là ở phím thứ XII.

Âm bồi thứ hai có tần số gấp 3 âm cơ bản, là tần số trên âm cơ bản một quãng 12, tức là quãng Năm Đúng ở bát độ bên trên. (Nếu âm cơ bản là Đô, thì bội âm này là Sol cao). Nhưng trong hệ điều hòa, quãng 12 này có tần số nhỏ hơn tần số của âm bồi thứ hai này vài Hertz. Có 2 điểm chia ba để tạo nút cho âm bồi này, ở phím thứ VII và ở phím XIX. Chỉ cần chạm dây tại một nút, nút kia sẽ tự động hình thành.

Âm bồi thứ ba có tần số gấp bốn âm cơ bản, tức là cao hơn âm cơ bản 2 quãng 8 Đúng. Nút chấn động được tạo ở điểm chia tư của đoạn dây, tính từ đầu nào cũng được. Nhưng tạo nút ở phía ngựa đàn thì khó hơn vì không có điểm tham chiếu, trong khi điểm kia ở sát với phím thứ V, dễ nhận ra hơn.

Âm bồi thứ tư có tần số gấp năm âm cơ bản, cao hơn âm cơ bản 2 bát độ cộng quãng 3 Trưởng. (Nếu âm cơ bản là Đô, thì âm bồi này là Mi cách 2 bát độ.) Tương tự âm bồi thứ hai, âm bồi thứ tư này có tần số thấp hơn một chút so với âm cùng tên của hệ điều hòa. Có 4 vị trí để tạo nút cho âm bồi này, nhưng 3 vị trí ở trên cần là các phím IV, IX và XVI thì dễ xác định hơn. Chú ý rằng các nút này không nằm đúng tại các phím đó mà hơi lùi về phía đầu đàn khoảng 3-4 mm.

Tần số của âm bồi thứ năm gấp 6 lần âm cơ bản, cao hơn âm bồi thứ hai một bát độ, tức là cùng tên (Sol). Nút chấn động ở xa hơn phím III một chút, lệch gần 5 mm về phía đuôi đàn. Có một nút chia 6 ở phía ngựa đàn nhưng khó xác định vị trí. Và 3 nút kia chia dây thành 3 hay 2 phần chứ không phải 6. Âm bồi này hiếm dùng.

Vị trí các nút chấn động trên dây đàn dài 650 mm.

Để ý rằng những âm bồi này (là những âm thanh nằm sẵn trong âm gốc) tạo thành hợp âm Trưởng, là hợp âm nghe đầy đặn và vang, sáng.

Âm bồi thứ sáu có cao độ tương đương nốt Si Giáng nếu âm gốc là Đô. Nếu đưa nốt này vào hợp âm Đô Trưởng thì sẽ thành Đô Bẩy (C Dominant Seventh). Vì vậy nhiều lý thuyết gia hiện đại coi hợp âm bẩy loại này là hợp âm thuận, trong khi theo truyền thống nó được coi là nghịch.

Có thể chơi nhiều âm bồi trên các dây khác nhau cùng một lúc. Với âm bồi nhân tạo (octave harmonics), khi khẩy nó bằng ngón áp út ta có thể thêm bè trầm bằng ngón cái (p) và thêm bè nhì bằng ngón giữa (m) trong khi dùng ngón trỏ (i) để chạm dây.