F J W Z

(Trích thư riêng của HĐ)

Châu con,

Hôm qua con có nhắc đến việc nên hay không nên đưa các mẫu tự “F, J, W, Z” vào bảng chữ cái tiếng Việt. Giờ bác nói rõ hơn cho con hiểu.

Như bác đã kể, hồi thấy các bloggers VN phản đối rần rần bác đã không tham gia ý kiến gì. Có cái lạ là trong số những người phản đối đó có cả những người đã “đọc” bài viết của bác về bảng chữ cái tiếng Việt và tán đồng nhiệt liệt. Mà trong bài bác viết đó, cái bảng phụ âm Việt của bác có đủ những chữ cái đó. Điều này nói lên một việc là nhiều người khi nghe nói phải thì gật đầu khen phải, nhưng cái sự gật đầu đó không thắng nổi tính thành kiến, tính bảo thủ của họ. Không phải hễ cứ ai nói phải thì họ thay đổi suy nghĩ sai lầm của họ. Cái thành kiến cố hữu của đại đa số dân ta là cái gì ta đang có thì chính là của ta, không phải do ta đi mượn hay đi lấy từ đâu về. Và ta không muốn thay đổi nó.

Đa số chúng ta quên mất là bảng chữ cái Việt chẳng qua chỉ là bảng chữ cái Latin thời thế kỷ 17 (những năm 1600). Vì các vị thừa sai “chế” ra chữ Việt vào thời gian đó, họ dùng những gì họ có vào thời gian đó, mà thời đó Latin là thứ chữ họ dùng như một quốc tế ngữ.

Bác  thì mãi đến khi học tiếng Anh (lớp 6) mới biết rằng có một cái gọi là bảng chữ cái (The Alphabets) và trong bảng đó có 26 ký tự. Lúc đó bác nghĩ rằng đó là bảng chữ cái tiếng Anh. Chứ trước đó chẳng thầy cô sách vở nào nói rằng có một cái “bảng chữ cái tiếng Việt”. Chỉ biết cắm đầu viết a b c d đ… Rồi khi học tiếng Pháp, bác lại thấy lại bảng chữ cái đó. Và bác nghĩ rằng đó là bảng chữ cái tiếng Pháp. Vì học cái gì thì chỉ tập trung vào cái đó, bác đã không nhận ra rằng 2 bảng chữ cái đó là một, và cũng đã chẳng đặt câu hỏi xem nguyên thủy 2 bảng chữ cái đó là của ngôn ngữ nào.

Đến khi bắt đầu đặt một số vấn đề về chữ và âm tiếng Việt thì bác mới khám phá ra rằng chúng ta dùng hệ thống chữ viết Latin. Cả chữ Anh hay chữ Pháp, và đa số chữ Âu Châu khác đều dùng chung hệ thống chữ viết Latin. VÀ BẢNG CHỮ CÁI CHUNG LÀ BẢNG CHỮ CÁI LATIN.

Bảng chữ cái Latin thì đã có một quá trình phát triển thay đổi từ số lượng mẫu tự từ 21 lên 26, coi trang này http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Latin_alphabet

Con biết chữ Đ (đ) vốn có trong chữ Latin. Tên nó là eth trong tiếng Anh cổ. Nhưng nó không có trong bảng là vì nó chỉ là một chữ D có gạch. (http://en.wikipedia.org/wiki/Eth)

Thế thì chuyện thêm những chữ cái FJWZ vào bảng chữ cái Việt nó giống chuyện của Caesar thì trả lại cho Caesar thôi. Và nhân tiện trả rồi thì cũng nên cho học sinh Việt biết luôn rằng chữ Việt cũng như đa số chữ trên thế giới đều dùng bảng chữ cái Latin.

Thế còn các chữ Ă, Â, Ư…?

Giống trường hợp chữ Eth (chữ D có gạch) chỉ là một chữ D có thêm một dấu gì đó biểu thị sự biến âm. Các chữ cái Latin dùng trong chữ Việt đã được gắn thêm những dấu nhỏ cũng để biểu thị sự biến âm. Con đọc lại bài “chữ và âm” (http://hongdwc.blogspot.com/2017/11/tieng-viet-vo-long-chu-va-am.html) của bác để thấy qui ước về dấu trăng và dấu mũ trên chữ a. 

Con học nhạc thì biết dấu “chấm dôi” đặt sau một hình nốt nào đó để bảo rằng hình nốt đó sẽ có trường độ tăng lên gấp rưỡi. Và bảng các hình nốt không cần phải có nốt đen chấm, nốt móc chấm, nốt trắng chấm vân vân. Nếu làm thế thì bảng các hình nốt sẽ lên đến 21 đơn vị thay vì 7, vì đã thế ta phải tính cả dấu chấm dôi kép. Đó là không nói đến việc phải liệt kê tất cả những nốt liên ba, liên năm vv. Sẽ là một bảng khổng lồ.

Bảng chữ cái cũng vậy, chỉ cần kê ra các chữ và dấu sẽ dùng trong hệ thống chữ viết chứ không cần phải kê cụ thể từng tổ hợp một. Nếu kể Ă như một chữ cái thì sẽ có câu hỏi tại sao không kể Ắ cũng là một chữ cái.

Có thể câu trả lời sẽ là vì dấu sắc là một dấu giọng. Nó gắn với chữ cái làm thay đổi giọng của âm.

Sở dĩ có người bị đặt câu hỏi và phải trả lời như thế là vì họ quên mất rằng các dấu trăng, mũ, râu trong chữ Việt chẳng qua là các dấu âm (dấu giọng làm thay đổi giọng (tone), và dấu âm làm thay đổi âm: từ âm u biến thành âm ư, từ o biến thành ơ, ô, v.v.)

Vì chữ Việt dùng một bộ các dấu giọng và một bộ các dấu âm, nên ta có thể nói chữ Việt dùng bảng chữ cái Latin y hệt như các thứ chữ Tây Âu. Khác chăng là chữ Việt có thêm dấu âm râu và hệ thống dấu giọng. Những dấu âm trăng và mũ thì nhiều thứ chữ khác cũng có.

Còn tên của các mẫu tự thì con đọc bài “tên mẫu tự” (http://hongdwc.blogspot.com/2017/11/tieng-viet-vo-long-ten-mau-tu.html) của bác. Tra cứu thêm thì hóa ra thời của bác, tên mẫu tự được gọi theo kiểu Latin (và gần giống với Pháp, ta gọi u chứ không phải “uy”, e chứ không phải ơ và cu chứ không phải qui.) Thiết nghĩ các cụ làm giáo dục thời đó đã từng bỏ công sức suy nghĩ và đề ra một cách gọi tên mẫu tự mang tính quốc tế đến như vậy thì ngày nay ta không có cớ gì để thay đổi trong cách gọi tên chúng (dân tộc tính chỉ để tự tách mình ra khỏi “cộng đồng của mình” là dân tộc tính ăn cháo đái bát.)

Kết luận: con cứ lấy bảng chữ cái Anh, Pháp hay Tây Ban Nha gì đó và bảo đó là bảng chữ cái của chữ Việt chúng ta: 26 chữ cái. 

Cái gì người ta làm đúng thì hãy để cho người ta làm, dù cái ý đồ của người ta có thế nào đi nữa. Trước mắt thì xã hội được lợi từ cái việc làm đúng đó. Còn ý đồ của người ta thì chưa chắc người ta đã thực hiện được sau đó.

Thế nên chống lại việc đưa các ký tự F, J, W, Z vào bảng chữ cái Việt là một việc làm thiếu căn cứ.